دعای ورود به مهمانی
برای ورود به میهمانی بزرگ پروردگار، مقدماتی لازم است؛ مانند توجه به شرافت ماه و یاری خواستن از میزبان توانا، برای بهترین شدن در آن مهمانی. امام سجاد علیه السلام در دعایی فرموده اند: «خدایا! ما را در روزه داری و خودداری اعضای بدن از گناهان یاری کن، و نیز در به کار بردن اعضای روزه به آنچه رضای تو در آن است تا اینکه گوش هایمان لغوی نشنود، چشم هایمان لهوی نبیند، دست هایمان به سوی گناه گشوده نشود و قدم هایمان به سوی خطا نرود.
عبادت بی همت
هر عبادتی، پاداش مشخصی دارد جز روزه، و این مسئله، بی نظیر بودن روزه را اثبات می کند. در حدیثی آمده است که ابی امامه به یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله می گوید: به پیامبر عرض کردم: ای رسول خدا! مرا به عملی شایسته راهنمایی کن. حضرت فرمودند: «روزه بگیر؛ زیرا روزه همتا ندارد و ثوابش بی اندازه است». بار دیگر عرض کردم: یا رسول اللّه ! مرا به عملی شایسته هدایت فرما. باز فرمود: «برتو باد به روزه گرفتن؛ زیرا روزه از نظر ثواب و فضیلت مشابه ندارد». برای بار سوم عرض کردم: یا رسول اللّه ! مرا به عملی نیک راهنمایی فرما. فرمودند: «بر تو باد به روزه گرفتن؛ زیرا مثل و مانندی (در عبادت) برای روزه نیست».
ماه آمرزش
ماه پرفضیلت رمضان، آثار و فایده های بسیاری دارد و دعاهای پر رمز و راز آن، هر کدام عرفان و معرفت الهی را به دنبال می آورد. افزون بر آن ها، رمضان، ماه پاکی و زدودن دل از غبار خطاها و گناهان گذشته است تا با دلی صاف و زلال در محضر دوست حاضر شده، به راز و نیاز و مناجات با آن زیبای مطلق بپردازیم. پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: «رمضان ماهی است که خداوند روزه آن را بر شما واجب کرده و هر کس روزه آن را از روی ایمان و انجام تکلیف به جا آورد، از گناهانش خارج می شود، همانند روزی که از مادر به دنیا آمده است».
استغفار فرشتگان
منزلت ماه رمضان و ارزش و مقام روزه داران در پیشگاه باری تعالی آنقدر زیاد است که خداوند عده ای از فرشتگان الهی را مأمور کرده تا در این ماه برای روزه داران دعا و استغفار نمایند. امام باقر علیه السلام می فرماید: «به درستی که برای خداوند متعال فرشتگانی است که در همه ماه رمضان برای روزه داران استغفار می کنند».
زکات بدن
انسان به فراخور هر نعمتی که به او بخشیده اند، باید شکرگزار خالق بخشایشگر باشد. این برنامه گاهی با زبان و زمانی با عمل انجام می گیرد. در اسلام برای برخی نعمت ها زکاتی تعیین شده تا انسان ها برای شکرگزاری از خداوند، مقداری از آن را به فقیران و درماندگان بدهند. در روایات نیز زکات بدن، روزه معرفی شده است تا افراد به شکرانه سلامت و نشاط بدنی، یک ماه روزه بگیرند و میهمان درگاه پروردگار باشند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: «هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن، روزه داری است».
تساوی غنی و فقیر
روزه، سبب می شود که تمام انسان ها، اعم از غنی و فقیر در پیشگاه الهی حاضر شوند و ثروتمندان درد جامعه محروم را چشیده و به فریاد آنان برسند. با روزه، نوعی مشارکت اجتماعی نیز روی می دهد. اغنیا محرومان را میهمان سفره های الهی خویش می کنند و با آنان رابطه برقرار می سازند. هشام بن حکم گوید: از علت روزه از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام پرسیدم، فرمود: «علت روزه این است که فقیر و ثروتمند در آن برابر باشند؛ زیرا توانگر رنج گرسنگی را نمی داند. لذا خداوند خواست با روزه گرفتن، میان آفریدگان برابری به وجود آورد و رنج گرسنگی و سختی را بر توانگر بچشاند، تا او بر ناتوان دل بسوزاند و به گرسنه رحم کند».
اثر بهداشتی
عامل بسیاری از بیماری ها، زیاده روی در خوردن غذاهای مختلف است. مواد اضافی جذب نشده، به صورت چربی های مزاحم در نقاط بدن یا چربی و قند اضافی در خون باقی می ماند.اندک اندک این مواد در لابه لای عضلات بدن، به لجنزارهای متعفنی برای پرورش انواع میکروب های عفونی تبدیل می شود و در این حال، بهترین راه برای مبارزه بااین بیماری ها، نابودن کردن این لجنزارها از راه امساک و روزه است. روزه، زباله ها و مواد اضافی و جذب نشده بدن را می سوزاند و در واقع بدن را خانه تکانی می کند. افزون بر آن، روزه استراحت قابل ملاحظه ای نیز برای دستگاه گوارشی است که حساس ترین دستگاه بدن به شمار می آید و در تمام سال به طور مداوم مشغول کار می باشد.
نام های رمضان
در قرآن و احادیث و نیز برخی دعاها، 64 نام برای ماه رمضان بیان شده است که نشان از ویژگی ها و عظمت این ماه دارد. برخی از آنها عبارت است از: ماه انابه، ماه توبه، ماه رحمت، ماه مغفرت، ماه قرآن، ماه خدا، ماه برکت، ماه دعا،ماه احسان، ماه صبر، ماه رضوان، ماه رزق، ماه امان، ماه صدقه، ماه ایمان، ماه استغفار، ماه حسنات، ماه سلامت، ماه میهمانی، ماه کرامت، ماه صلوات، ماه خوش اخلاقی، ماه مبارک، ماه پاکی ها، ماه اطاعت، ماه عبادت، ماه مواسات و ماه تلاوت قرآن.
میهمانی معنوی
ماه رمضان، ماه میهمانی معنوی و پربار خداونداست که درهای رحمت و دست های بخشایشگر خویش را به سوی بندگان می گشاید تا از زلال معارف والای دعاها و نمازها، و نیز برکت روزها و شب ها بهره گیرند و به مقامات روحانی بالایی دست یابند. دراین ماه گناهان گذشته ایشان بخشوده می شود و قلب و دلشان همانند آیینه صاف و پاک می گردد.
پذیرش دعا
رمضان، ماه دعا و راز و نیاز و ارتباطی عاشقانه و روحانی با پروردگار است. انسان به واسطه دعا می تواند پله های معنویت را بپیماید و به مقامات والا و زیبایی برسد. دعا، ظهور احساس عارفانه و رابطه عبد و معبود است؛ رابطه ای که انسان بی واسطه با خداوند سخن می گوید و از درگاه او خواست های خویش را می طلبد. دعا، حضور در محضر یگانه معبود و خروج از دریای غفلت و نادانی است. پیامبر صلی الله علیه و آله در بخشی از خطبه شعبانیه می فرماید: «دعاهای شما در ماه رمضان مستجاب است».
بهترین لحظه ها
ماه رمضان، عظمت و شأن بسیار والایی نزد میزبان آن دارد و خداوند متعال این ماه را ماه خودش معرفی کرده است. پیامبر صلی الله علیه و آله نیز در بخشی از خطبه شعبانیه که به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان بیان شده است، می فرماید: «این ماه، بهترین ماه ها و روزهایش بهترین روزها و شب ها و ساعت هایش، بهترین شب ها و ساعت ها است».
من پاداش می دهم
برنامه های عبادی، هر کدام نزد خداوند پاداشی دارد و به عنوان تکلیف برای انسان قرار داده شده است. همان طور که ماه رمضان و شب ها و روزها و ساعت هایش بر دیگر ماه های سال برتری دارد، روزه آن نیز جزو اعمال عبادی برتر و جدای از آنها محاسبه می شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «خداوند فرمود که روزه گرفتن برای من است و من خود پاداش آن را می دهم».
سیاهی شیطان
روزه، افزون بر فواید بسیاری که دارد، سبب سیاه رویی و دوری شیطان از وجود آدمی می شود. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: آیا شما را به چیزی آگاه نکنم که اگر آن را انجام دهید، شیطان از شما دور می گردد، همچون فاصله بین مشرق تا مغرب؟ عرض کردند: بلی، یا رسول اللّه . حضرت فرمود: «روزه، صورت شیطان را سیاه می کند، صدقه، کمرش را می شکند، دوستی در راه خدا و عمل نیک، دنباله و نسلش را قطع می نماید، و طلب آمرزش از خداوند، رگ قلبش را قطع می گرداند. همچنین هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن، روزه است».
آخرت گرایی
روزه، روح آخرت گرایی و توجه به سرای ابدی را بیش از پیش در انسان تقویت می کند. امام رضا علیه السلام می فرماید: «راز وجوب روزه آن است که آدمی، مشکل گرسنگی و تشنگی را بچشد و در پیشگاه خداوند فروتن گردد، احساس نیاز کند، اجر خود را بخواهد و صبر و بردباری پیشه سازد، و درنهایت این نیاز، زمینه ساز توجه به نیازمندی های وی در قیامت گردد». همچنین ایشان در جای دیگر می فرماید: «مردم به انجام روزه مأمور شدند تا طعم گرسنگی و تشنگی را بچشند و به یاد آخرت بیفتند. همچنین فروتن، به انجام روزه مأمور شدند تا طعم گرسنگی و تشنگی را بچشند و به یاد آخرت بیفتند، فروتن، نیازمند به یاد خدا، عارف و شکیبا در برابر گرسنگی ها و تشنگی ها باشند تا آنکه شایسته پاداش الهی گردند. از شهوت های زودگذر، برای توشه زندگی جاوید چشم بپوشند، به فقر و تنگ دستی فقیران بیندیشند و واجبات مالی خود را بپردازند».
عوامل کاهش ارزش روزه
افکار ناپسند
روزه ظاهری، همان خودداری ارادی از خوردن غذاها و دیگر کارهای منع شده است؛ ولی روزه نفس، عبارت است از خودداری حواس پنجگانه از افعال ناستوده و خودداری دل از نیت های پلید. قلب انسان روزه دار، باید هم سو با خود او روزه دار باشد. آنسان که روزه دار از انجام کارهای زیادی خودداری می کند؛ قلب او هم باید برای حفظ حریم روزه، از افکار آلوده و عصیان آمیز بپرهیزد و هر گونه افکار ناپسند را از سر خود بیرون کند. امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «روزه قلب از اندیشه روی آوری به گناه، از روزه شکم از خوردن غذا برتر است». همچنین آن حضرت فرمود: «روزه قلب بهتر از روزه زبان، و روزه زبان بهتر از روزه شکم است».
سخن چینی
سخن چینی، از عوامل کاهش ارزش روزه است و پیامدهای خطرناکی دارد. پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمود: «چهارچیز موجب تباهی روزه و بطلان کارهای خیر می شود که یکی از آن چهار چیز، سخن چینی است». در رهنمودهای پیامبر صلی الله علیه و آله به امیرمؤمنان علی علیه السلام آمده است: «ای علی! از غیبت و سخن چینی بپرهیز؛ زیرا غیبت، روزه را از پا در می آورد و سخن چینی باعث عذاب قبر است».
عاق والدین
از کارهایی که باعث کاهش ارزش روزه در نزد پروردگار شده و از گناهان کبیره شمرده می شود، آزار و اذیت پدر و مادر است. خداوند ارزش و مقام ویژه ای برای والدین در نظر گرفته و در قرآن می فرماید:«حتی به آنها اُف نگویید و آنان را نیازارید. فروتنی خود را در برابرشان اظهار کنید و بگویید: خدایا! آنان را مورد رحمت خویش قرا ده، چنانکه آنان مرا در کودکی مورد رحمت خویش قرار دادند». با چنین شرایطی، روزه کسی که پدر و مادر از او ناراضی هستند، ارزشی ندارد.
بداخلاقی
اخلاق بد و خوی ناپسند، باعث تضعیف ارزش و منزلت شخص روزه دار می شود. بنابراین، روزه دار باید بکوشد تا در پرتو اراده خود، خلق و خوهای ناپسند را از خود دور سازد و از این راه، بر ارج و بهای خود بیفزاید. روزه دار نه تنها باید از اخلاق بد بپرهیزد، بلکه لازم است خود را به اخلاق شایسته بیاراید؛ زیرا این امر یکی از عوامل بخشش الهی است. پیامبر صلی الله علیه و آله در ضمن خطبه ای می فرماید: «ای مردم! هر کس در ماه رمضان اخلاق خود را نیکو گرداند، روزی که پاها در صراط می لرزد، پای او استوار می ماند».
غیبت
غیبت، یکی از عواملی است که باعث سقوط ارزش روزه می شود و شخص روزه دار را از دست یابی به پاداش بهتر و سزاوارتر محروم می سازد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «روزه دار عبادت کننده شمرده می شود، اگرچه در میان رختخواب و در حال استراحت باشد؛ البته تا زمانی که به غیبت از این و آن روی نیاورد. کسی که در ماه رمضان از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خدا نماز و روزه او را تا چهل روز نمی پذیرد، مگر آنکه فرد مورد غیبت از او راضی شود. کسی که در ماه رمضان غیبت کند، در مقابل روزه خود پاداشی به دست نمی آورد».
عوامل ارتقای ارزش روزه
پرهیزکاری
یکی از معارف روزه، پرهیزکاری است که افزایش پاداش روزه دار را در پی دارد. وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله در آستانه ماه رمضان خطبه ای خواند و همگان را به رعایت بیش از پیش فرمان های خداوند و حفظ حرمت این ماه فراخواند، امیرمؤمنان علیه السلام از جای برخاست و پرسید: بهترین عمل در این ماه چیست؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «برترین عمل در این ماه، پارسایی و چشم پوشی از حرام های الهی است».
تلاوت قرآن و ذکر
رمضان، ماه دعا، نیایش و بهار قرآن است. تلاوت قرآن و خواندن دعاهای مستحبی در این ماه، روزه دار را بیشتر به خداوند نزدیک می کند و ارزش روزه او را بالا می برد. امام باقر علیه السلام می فرماید: «هرچیز، بهاری دارد و بهار قرآن، ماه رمضان است». همچنین ذکر و یاد خداوند، در این ماه دل روزه دار را همیشه گرم و روشن نگه می دارد. در دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان هم می خوانیم: «خدایا! شیرینی و لذت ذکرت را به من بچشان».
انفاق
از اعمالی که سبب افزایش ارزش معنوی روزه می شود، انفاق و صدقه دادن در راه خداست. در این ماه، هر روز زبان روزه داران به دعاهایی مترنم است که در آنها بر گره گشایی از کار نیازمندان تأکیده شده است. هر روز پس از نمازهای واجب می خوانیم: «خدایا! فقیران را غنی ساز و از آنان دستگیری کن. خدایا! همه گرسنگان را سیر گردان. خدایا! همه برهنگان را بپوشان. خدایا! قرض همه قرض داران ادا کن». حال چه نیکوست در کنار این دعاهای زبانی، روزه دار در عمل نیز با کمک مالی به این نیازمندان، سهم کوچکی در برطرف سازی مشکل آنها بر عهده بگیرد.
عفو و گذشت
عفو و گذشت از خطاهای دیگران، از فضیلت ها و کمال های اخلاقی به شمار می رود. در ماه رمضان که ماه فضیلت ها و نیکی هاست. بر ما لازم است تا از خطاها و اشتباه های دیگران بگذریم تا خدا نیز به کرم و لطف بی نهایت خویش، از گناهان فراوان ما درگذرد. روحیه عفو و چشم پوشی، دل را لطیف و نورانی می کند و باعث افزایش ارتباط بین افراد می شود و همچنین زمینه صله رحم را فراهم می آورد. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «شریف ترین عملکرد انسان بزرگوار، چشم پوشی از خطاها و نامهربانی های دیگران است». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در خطبه شعبانیه تأکید نمود تا روزه داران در این ماه بیشتر اهل عفو و گذشت باشند.
توبه
توبه و بخشش خواهی از درگاه خداوند، سبب افزایش درجه روزه می شود. در این ماه، روزه داران دعاهای بسیاری می خوانند و در آنها، توبه و بخشش گناهان خود را از خداوند می خواهند. در بخشی از دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان می خوانیم: «خدایا! گناهان ما را بشوی و ما را از عیب ها پاک و پاکیزه بساز».
صله رحم
صله رحم و ارتباط با خویشان، موجب تحکیم پیوند بین افراد می شود. در اسلام نیز به این برنامه اهمیت بسیاری داده شده است و روایات فراوانی در این باره وجود دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در بخشی از خطبه شعبانیه می فرماید: «با خویشاوندان و نزدیکان خود پیوند برقرار سازید». ماه رمضان و سفره های زیبای افطار، فرصتی است برای دیدار خویشاوندان. این برنامه پیشنهادی، زمینه بهره وری از دو عمل معنوی یعنی صله رحم و افطاری دادن را فراهم می کند. چنانچه امام صادق علیه السلام درباره ثواب افطاری دادن می فرمایند: «هر که روزه داری را افطار دهد، اجرش همانند اجر او است» و این برنامه می تواند پیش از همه، درباره خویشاوندان عملی شود.
گره گشایی از کار دیگران
گره گشایی از گرفتاری های مردم، دستگیری از نیازمندان و رسیدگی به کار ارباب رجوع، در این ماه مبارک و ماه های دیگر، از عوامل نزدیکی به خدا و ارتقای درجه و منزلت روزه در نزد خداوند است. به موازات آن، کناره گیری و شانه خالی کردن از حل مشکلات مردم نیز سبب محروم شدن از الطاف الهی است. امام حسین علیه السلام فرمود: «بدون تردید نیازهای مردم به شما، از نعمت های خداوند است، پس از انجام آنها خسته نشوید که به دیگران روی خواهد آورد».
امر به معروف و نهی از منکر
یکی از برنامه ها و وظیفه های روزه دار در این ماه، خیرخواهی برای دیگران است. این ماه، ماه پندپذیری و پنددهی است و زمانی مناسب برای انجام وظیفه نظارت همگانی یعنی امر به معروف و نهی از منکر به شمار می آید. رسول خدا صلی الله علیه و آله در آستانه این ماه، مردم را پند می داد و به رعایت تقوا و حرمت ماه رمضان سفارش می نمود و با عمل خویش، همه را به معروف فرا می خواند و از منکر باز می داشت.
دعای سحر
دعای سحر، یکی از دعاهای پرمحتوای ماه رمضان است که از امام باقر علیه السلام روایت شده است. امام خمینی رحمه الله در مقدمه شرح عارفانه ای که بر آن نوشته، درباره عظمت و والایی این دعای پرفیض چنین می نگارد: «این دعا که از ائمه اطهار در سحرگاهان برای توسل به نورالانوار نقل شده، از دعاهایی است که قدرش جلیل تر و منزلتش رفیع تر است. پس خواستم که آن را از بعضی جهات به مقدار آمادگی خویش، با توانی اندک و آگاهی ناچیزی که دارم شرح کنم، ولی آفتاب پرست را چه رسد که بخواهد خورشید تابان را توصیف کند و یا بیمارچشم کجا تواند که قصد نگاه کردن به تابش نور آن را نماید».
آخرین دعا
در دعای روز سی ام ماه مبارک رمضان از خداوند می خواهیم که: «خدایا! روزه مرا در این ماه قبول بفرما». استجابت این دعا، به معنای اهدای همه خوبی ها به روزه داران از سوی میزبان ماه رمضان است؛ زیرا روزه پذیرفته شده، خیر و نیکی های فراوانی برای انسان به ارمغان می آورد و بالاترین نیکی ها، برخوردار شدن از روح پرهیزکاری است. بنابراین، اگر انسان در نتیجه روزه تقوا پیدا کرده باشد، همه فضیلت ها را در خود جمع کرده است.
منبع:پایگاه اطلاع رسانی حوزه
